کندی فعالیت ها و واکنشهای سیاسی و اجتماعی جبهه ملی ایران در اوضاع و احوال کنونی، که انزوای خطر آفرین همراه با تهدیدهای خارجی ، بحران پولی و اقتصادی، وحدت ، سرمایه های ملی کشورو.... را به مخاطره انداخته ، متأسفانه در اثر تشتت و چند دستگی میان مدعیان نگهبانی از نام و آبروی این نهادراستین ... با آن سابقه وحدت آفرین ، در روزگار نهضت ملی کردن صنعت نفت که با ایستادگی عادلانه در برابر مدعی قدرتمندی چون انگلیس مبانی روابط استعماری آن کشور و دیگر هم مسلگانش را در جهان به لرزه و سقوط کشاند.....
متأسفانه برای خوشنامی و اعتبار این جبهه زیانبخش است.
بیان این حقیقت را دوستان برامده از تصور تضعیف این قدیمی ترین تشکیلات سیاسی میهنمان ،عنوان مینمایند و بشهادت پیش کسوتان این وادی «اعتبار این یادگار سترک، در اوضاع واحوال خطیر کنونی» بازیچه خودخواهی سالمندانی، هر چند ازاد منش، میهن دوست و مردم خواه شده است که از اهمیت جایگاه این جبهه و مقتضیات زمان غافل اند. عملکرد و پیشینه جبهه ملی با وجود انتقادهایی که در طی زمان ، مانند هر نهاد سیاسی دیگری ، بر عملکردهای مقطعی آن وارد بوده ، در مجموع، از دیدگاه بسیاری از تحلیلگران و تاریخ‌نگاران، با صداقت برامده از عرق ملی کوشیده در راستای منافع ملی کشور حرکت کند.
**جنبه‌های مثبت:
ملی‌سازی صنعت نفت (۱۳۲۹): یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای جبهه وشادروان دکتر محمد مصدق بود که کشورمان حتی در غیاب بانیان آن نیز از مزایای آن بهره مند شده اند این حرکت منجر به پایان سلطه انگلیس بر منابع نفت ایران و بازپس‌گیری کنترل نفت شد. که حتی در دولت های بعدی با استناد به این اقدام، که نماد استقلال با تعریفی اقتصادی کشور بود، تأثیرات مثبتی در تقویت هویت ملی و اقتصاد میهنمان داشته است.
مبارزه با دخالت‌های خارجی:
جبهه ملی همواره با دخالت‌های متوقعانه و سلطه گرانه خارجی، شرق و غرب مخالف بوده واین سیاست باعث شد که به هر حال ایران حتی المقدور در مقابل نفوذ بیگانگان و تهدیدات اقتصادی و سیاسی مقاومت کند.
دفاع از دموکراسی:
جبهه ملی به‌ویژه در دوران مصدق، طرفدار فراهم کردن زمینه لازم برای نیل به دموکراسی و حاکمیت اصول حقوقی و قانونی بوده و تلاش کردند تا اختیارات شاه را محدود کنند تا حکومتی دموکراتیک و مبتنی بر قانون اساسی برقرار شود.
جنبه‌های منفی:
ضعف در اتحاد و انسجام داخلی:
یکی از مشکلات جبهه ملی، بویژه در دوران پس از کودتای ۲۸ مرداد، ناهماهنگی‌های ناشی از تفاوت‌های ایدئولوژیک نیروهای درون جبهه بود که با دیدگاهی ناسیونالیستی در باره ملی کردن صنعت نفت اتحاد و اتفاق داشتند و موجب شد پس از تحقق ملی شدن نتوانند آن انسجام پیشین را ادامه دهند.
در این زمانه نیز که جنگ ، عقب ماندگی و ویرانی کشور را تهدید میکند باید با ارائه برنامه و اهدافی ملی بتواند آرمان‌های مختلف را با محوریت سکولاریسم ناسیونالیستی گرد آورد تا به درستی از منافع خود و کشور دفاع کنند.
**هرچند جبهه ملی در برابر سلطنت شاه و قدرت‌های خارجی ایستاد، اما پس از کودتای ۲۸ مرداد که منجر به سرنگونی مصدق شد، این جبهه نتوانست بطور مؤثر مقاومت کند ودر حاکمیت نقش مؤثری داشته باشد، در نتیجه به انفعال کشیده شد. این شکست سیاسی به ویژه در کوتاه‌مدت، آسیب‌های زیادی به آرمان دموکراتیک وارد کرد.
جبهه در مواجهه با دیگر گروه‌های سیاسی و اجتماعی که بحث مفصلی میطلبد و بیشتر به توقعات و مقتضیات ایدئولوژیک جامعه مربوط میشود .....به اعتبار تعریف کلی اساسنامه خود نتوانست روابط اجتماعی مؤثری برقرار کند و در بسیاری از مواقع خود را در برابر فشارهای مختلف داخلی و خارجی تنها دیده است.
در مجموع، می‌توان گفت که جبهه ملی در پی منافع ملت ایران بوده و تلاش‌هایی مؤثر برای استقلال و دموکراسی انجام داده است.
اما شرایط تاریخی، فقدان انسجام ایدئولوژیک در داخل جنبش، مداخلات خارجی و امنیتی باعث شد که نتایج تلاش‌ها به‌طور کامل در راستای توقعات ملت نباشد. هر چند دستاوردهایی همچون ملی‌سازی نفت و مبارزه با رفتارهای دیکتاتوری، مهم و مثبت بوده است......
بعبارت دیگر :جبهه ملی ایران که در دهه 1320 توسط شخصیت‌های سیاسی برجسته مانند محمد مصدق تأسیس شد، به عنوان یک حرکت ملی و عدالتذخواه شناخته میشود.
در تاریخ ایران، نظرات مختلفی در مورد عملکرد این جبهه وجود دارد:
**حامیان جبهه ملی بر این باورند که این جبهه خدمات بسیاری به ایران کرده ،
از جمله مبارزه با سودجویی استعماری، به ویژه در خصوص ملی کردن صنعت نفت در زمان مصدق تلاش برای تقویت استقلال کشور محسوب می شد. آن‌ها معتقدند که جبهه ملی همواره در پی تقویت دموکراسی و مبارزه با فساد و دیکتاتوری و برقراری حاکمیت ملی بوده است.
**منتقدان جبهه ملی معمولاً به سیاست‌های این جبهه به ویژه در مواجهه با کودتای 28 مرداد 1332 و تحولات پس از آن اعتراض دارند.
برخی از آن‌ها معتقدند که جبهه ملی در شرایط حساس تاریخی، در حفظ قدرت ملی و استقلال کشور موفق عمل نکرده و بعضی دیگر بر این باورند که برخی تصمیمات جبهه ملی موجب آسیب به روند انقلاب‌های ملی و دموکراتیک ایران شده است...
که به جای انتقاد کلی باید بررسی شود که انتقاد به کدام عملکرد مورد نظرست و چرا و چه آسیبی به روند انقلابی واردشده و یا اصولا مگر جبهه ملی انقلاب طلب بوده .
**در نهایت، پاسخ به این سوال که آیا جبهه ملی "خادم" یا "خاطی بوده به دیدگاه و تحلیل تاریخ نگار یا فرد بستگی دارد.
هر کدام از این دو نگاه ممکن است بستری از شرایط سیاسی و اجتماعی خاص آن زمان را مد نظر قرار دهند..... اما آگاهی از انتقادات هم میتواند به پاسخ منطقی برسد و هم می تواند به پذیرش مواردی که «وارد دانسته شود » بیانجامد.
البته خدمت مهم دکتر مصدق در ایجاد یک وحدت بزرگ ملی در جامعه ای که نیاز به تقویت اعتماد به نفس و هویت ملی داشت و در اقدام موفق او به ملی کردن صنعت نفت مورد اتفاق ملی است .....اما نباید تعصب در باب کیش شخصیت و تخطئه خدمات پیشینیان و حتی جانشینان او تلقی و موجب افتراق تلقی شود
