دولت ابراهیم رئیسی بهرغم تمام هشدارها، تخریب بافت تاریخی شیراز را با عنوان «توسعه حرم شاهچراغ» آغاز کرد تا به گفته یکی از مسئولان، این شهر برای ظهور امام زمان آماده شود. دولتیها ادعا میکنند بافت تاریخی شیراز «فرسوده» است اما فعالان میراث فرهنگی میگویند پشتپرده تمام این اقدامها درافتادن حکومت با میراث و هویت ایرانی است و به همین دلیل میخواهند شهر تاریخی شیراز را که ایرانیان آن را به نام کورش، حافظ و سعدی میشناسند، به هر ضربوزوری شده، به یک شهر مذهبی تبدیل کنند.
دولت جمهوری اسلامی ایران قصد دارد در محدوده حرم شاهچراغ و دیگر امامزادههای مدفون در شیراز مسیرهای ارتباطی ایجاد کند. برای اجرای این طرح حدود ۳۶۰ هکتار از بافت تاریخی شیراز تخریب خواهد شد. نام این طرح را «حرم تا حرم» گذاشتهاند و ادعا میکنند که با پایان اجرای آن، شیراز بزرگترین شهر زیارتی خاورمیانه میشود.
بر مبنای گزارش رسانههای محلی، در فاز اول اجرای این طرح، تخریب بناهای تاریخی محدوده شاهچراغ تا امامزاده ابراهیم از روز دوشنبه ۱۷ بهمن آغاز شده و قرار است ۶۰ پلاک از بافت تاریخی این محدوده تخریب شود.
به ساکنان این خانهها گفتهاند که هرچه سریعتر محل زندگی خود را ترک کنند و ماندن آنها در خانهها نمیتواند مانع ادامه عملیات تخریب شود. روزنامه اعتماد در گزارشی نوشت که نماینده وزارت راه و شهرسازی به کسانی که جایی برای رفتن ندارند، گفته است اگر خانه را تخلیه نکنند، آب، برق و گازشان قطع میشود. پاسخ مقامها به کسانی که بضاعت مالی ندارند نیز این بوده است که «همینجا باش تا لودر خانه را روی سرت خراب کند».
به گفته محمدمهدی کلانتری، دبیر پویش ملی بافت تاریخی شیراز، راههای ارتباطی به طول یک هزار متر و عرض نامشخص در شرایطی در حال تملک و تخریب ضربالاجلی قرار گرفتهاند که در کمیسیون ماده ۵ استان فارس و شورای عالی معماری و شهرسازی کشورهیچگونه طرح مصوبی ندارد. با این حال از سخنان این کنشگر میراث فرهنگی چنین برمیآید که جمهوری اسلامی ایران برای اجرای طرح توسعه حرم شاهچراغ عجله دارد؛ زیرا یکی از مسئولان به او چنین گفته است: «ما داریم برای ظهور زمینهسازی میکنیم. امام زمان که بیاید، حرمهای آن زمان باید گنجایش زیادی داشته باشند».
خبرگزاری فارس به نقل از شاهدان عینی نوشت که لودرها و بولدوزرها در حال تخریب و آواربرداری بناهای تاریخی این مسیرند و ساکنان این خانهها اخطار شفاهی گرفتهاند. این به معنای آن است که روند تملک بناها هنوز کامل انجام نشده ولی عملیات تخریب وارد فاز اجرایی شده است.
دبیر پویش ملی نجات بافت تاریخی شیراز با استناد به تصاویر هوایی از محدوده طرح توسعه حرم شاهچراغ گفت که بیشتر بناهایی که قرار است طی این طرح تخریب شوند، متعلق به دوره قاجارند. او در ادامه افزود: «هرچند بناهای ثبتملیشده این محدوده به نسبت کل بناهای ارزشمند و حائز ثبت، عدد کمی است، باید گفت برای ثبت نشدن بناهای کل پهنه ۳۶۰ هکتاری بافت تاریخی شیراز از سالها پیش تعمدی وجود داشته تا برای طرحهای توسعهای راحتتر تخریب شوند.»
به گفته کلانتری، با تمام تخریبهایی که در ۲۷ سال گذشته در پهنه ۳۶۰ هکتاری بافت تاریخی شیراز اتفاق افتاد، در حال حاضر این محدوده دارای دو هزار و ۵۰۰ اثر تاریخی ارزشمند است که تنها ۴۱۰ اثر آن در فهرست آثار ملی ثبت شدهاند. هرچند تجربه سالهای اخیر نشان داده که ثبت ملی یک اثر هم مانع از تخریب آن نشده است.
تخریب بافت تاریخی شیراز از دهه ۶۰ با تخریب چند خانه تاریخی شروع شد و در دهه ۷۰ همزمان با زمزمههای اجرای طرح «بینالحرمین» در حجم وسیعتری ادامه یافت. در سال ۱۳۸۹، هنگامی که دولت دهم روی کار بود، طرح یادشده در شورای عالی معماری و شهرسازی تصویب شد. این طرح طی سالهای اخیر به دلیل تلاشهای دوستداران میراث فرهنگی تا حدودی به حالت تعلیق درآمده بود، تا اینکه ابراهیم رئیسی مهر ۱۴۰۰ به شیراز رفت و برای اجرای آن، چراغ سبز نشان داد.
یکی از مصوبات سفر استانی ابراهیم رئیسی به شیراز این بود که اختیارات مربوط به اجرای طرح توسعه حرم شاهچراغ از شورای عالی معماری و شهرسازی به معاونت توسعه استان در استانداری تفویض شود.
کنشگران میراث فرهنگی میگویند دولت جمهوری اسلامی ایران با توسعه حرم شاهچراغ از یک سو هویت تاریخی شیراز را تخریب میکند و از سوی دیگر سود زیادی به جیب میزند.
به گفته غلامحسین معماریان، استاد دانشگاه، خانههای تاریخی که متری ۱۰ میلیون تومان از مالکان خریداری شدهاند، قرار است به قبرهای سهطبقه تبدیل و در آینده با قیمت بالا دوباره به همین مردم فروخته شوند.
دبیر پویش ملی بافت تاریخی شیراز هم به این موضوع اشاره کرد و گفت: «اینها میخواهند در محدوده ۹ هکتاری دو حرم، قبر سهطبقه بسازند که با بلوک سیمانی ساخته میشود و هزینه کمی دارد. اگر هر قبر را یک میلیارد تومان هم بفروشند، به معنای آن است که متری هشت میلیون تومان تملک کردهاند و متری سه میلیارد تومان فروختهاند. این ۹ هکتار را در سه میلیارد تومان ضرب کنید، چه عددی میشود؟ حتی صحنسازیشان هم به خاطر طمع مالی است.»
کلانتری درباره پیامدهای اجتماعی تخریب خانههای تاریخی شیراز به روزنامه اعتماد گفت: «زمینهای بافت تاریخی در شیراز مبلغی بین هشت تا ۱۰ میلیون تومان به ازای هر متر، قیمتگذاری میشوند. با یک حساب سرانگشتی، برای یک خانه ۲۰۰ متری یک میلیارد و ۶۰۰ هزار تومان به مالک پرداخت میشود. ۸۰۰ میلیون تومان به صورت نقد و مابقی به صورت اوراق یک ساله بانک شهر. با مبلغی که در مرحله نخست به مالکان پرداخت میشود، در خوشبینانهترین حالت میتوانند منزلی در یکی از مناطق شیراز رهن کنند و توان خرید ملک داخل شهر یا در محدوده مرکزی را ندارند. این امر به مرور و با وضعیت موجود مسکن، میتواند به افزایش حاشیهنشینی در این شهر منجر شود. ضمن اینکه بسیاری از ساکنان این منازل مستاجرند و جزو قشر آسیبپذیر محسوب میشوند و با تخریب این مناطق به اجبار باید به حاشیه شهر کوچ کنند، تا توان پرداخت هزینه مسکن را داشته باشند.»
تخریب بافت تاریخی شیراز واکنشهای زیادی در میان مردم و کنشگران میراث فرهنگی داشت. برخی فعالان با راهاندازی کارزاری از عزتالله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی دولت سیزدهم، خواستهاند مانع تخریب بناهای تاریخی این شهر شود. ضرغامی اوایل شهریورماه وعده داد بود که بافت تاریخی شیراز حفظ خواهد شد اما اکنون شروع فاز اول تخریب بناهای تاریخی نشان میدهد که در جمهوری اسلامی، برای حفظ میراث تاریخی و فرهنگی ایران ارادهای وجود ندارد.